Muzeum Żydowskie i Synagoga Chewra Lomdej Misznajot

“Oszpicin. Historia żydowskiego Oświęcimia” to wystawa o lokalnej społeczności żydowskiej, której początki sięgają pierwszej połowy XVI wieku. Ekspozycja składa się z fotografii, dokumentów, zabytkowych eksponatów oraz multimediów, w tym wspomnień byłych żydowskich mieszkańców miasta.

Znajdują się na niej także wyjątkowe judaika, pochodzące ze zniszczonej w 1939 roku przez hitlerowców Wielkiej Synagogi. Przedmioty zostały odnalezione przez archeologów podczas prowadzonych w 2004 roku wykopalisk. Są obecnie poruszającym symbolem zniszczonej kultury.

Częścią muzeum jest również Synagoga Chewra Lomdej Misznajot (hebr. Stowarzyszenie Studiujących Misznę), jest jedynym żydowskim domem modlitwy w Oświęcimiu, który nie został całkowicie zniszczony podczas II wojny światowej.

Jego budowę rozpoczęto ok. 1913 roku, a swoje funkcje spełniał on do roku 1939. Podczas wojny jego wnętrze zostało zniszczone, a budynek służył m.in. jako niemiecki magazyn amunicji. Po drugiej wojnie światowej grupa oświęcimskich Żydów, ocalałych z Zagłady, przywróciła jej pierwotną funkcję, jednak po kilku latach opuścili oni Oświęcim i Polskę, a budynek był nieużywany. W latach siedemdziesiątych władze komunistyczne znacjonalizowały budynek, a w późniejszym okresie znajdowała się w nim hurtownia dywanów.

W 1998 roku budynek synagogi został zwrócony gminie wyznaniowej żydowskiej w Bielsku-Białej, jako pierwszy obiekt żydowskiego kultu religijnego w Polsce oddany w ręce prawowitych spadkobierców po upadku komunizmu. Gmina żydowska w Bielsku w tym samym roku przekazała ją na rzecz Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu. Budynek został poddany gruntownej konserwacji w oparciu o źródła historyczne i wspomnienia ocalonych z Zagłady, a jego ponowne oficjalne otwarcie nastąpiło we wrześniu 2000 roku.

Dziś Synagoga Chewra Lomdej Misznajot nie posiada swojego rabina, ani zgromadzenia wiernych, lecz pozostaje jedyną żydowską świątynią w pobliżu byłego obozu KL Auschwitz, służąc jako miejsce modlitwy, refleksji i pamięci.

Dodatkowym elementem wystawy stałej jest umieszczony na pl. ks. Skarbka w roku 2015 ekspozytor wystawowy pt. “Oświęcimskie Historie”. W jego wnętrzu znajduje się siedem autentycznych historii z dziejów miasta, opowiedzianych techniką komiksową. Autorem prac jest rysownik i grafik Tomasz Bereźnicki, natomiast koncepcji ekspozytora: Magdalena Poprawska (Imaginga Studio) oraz Bartosz Haduch i Łukasz Marjański (NArchitekURA).

(Zdjęcia: Jakub Certowicz, Andrzej Rudiak)